WARTOŚĆ SPRZEDAŻY POŻYCZEK W SEKTORZE POZABANKOWYM W POLSCE
Wartość sprzedaży pożyczek rośnie nieprzerwanie od 2010 r., kiedy to rynek określano na 2 mld zł. Zmiany w tym okresie charakteryzowały się relatywnie niską dynamiką. Średnioroczne zmiany przyrostu sprzedaży w okresie 2008 – 2012 wynosiły 100 mln zł. Przełom przyniósł rok 2013, gdy pełną efektywność osiągnęły debiutujące rok wcześniej największe firmy internetowe. Przyrost sprzedaż nowych pożyczek wyniósł wtedy 900 mln zł, za co odpowiedzialna była głównie masywna kampania reklamowa, efekt świeżości nowej propozycji na rynku finansowym oraz ograniczenie podaży kredytów po stronie banków, w związku z realizacją restrykcyjnej rekomendacji T do II kw. 2013 r. Rok 2014 r. charakteryzował się dalszym dynamicznym wzrostem sprzedaży, która osiągnęła na koniec roku 4,1 mld zł, z czego połowę zrealizowano za pośrednictwem Internetu. Szacunki, po zebraniu części danych za rok 2015, zakładają że na koniec tego okresu sprzedaż nowych pożyczek osiągnęła 5,1 mld zł. To o 1 mld zł więcej niż w roku 2014.
Metodologia: Prezentowane dane zawierają szacunki na temat rocznej sprzedaży nowych pożyczek i wartości pożyczek pozostających w obsłudze w danym roku w firmach pożyczkowych, działających w formie spółek kapitałowych w Polsce. Lata 2007-2012 opracowane zostały głównie na podstawie danych Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych, której wyliczenia były w tamtym okresie reprezentatywne dla całego rynku. Lata 2013-2014 uwzględniają dane ZFP, dotyczące sprzedaży w firmach internetowych, okresy następujące to prognozy. Wszystkie wartości zostały zaokrąglone do setek milionów złotych. Przedstawione dane są wynikiem szacowania, z dochowaniem wszelkiej staranności, na podstawie raportów, zbioru danych własnych, skorygowane przez pochodne wskaźniki dynamiki uwzględniające m.in. wydatki na reklamę, aktywność w wymianie danych gospodarczych, wartości pakietów wierzytelności w obrocie, parametry wiodących produktów i inne. Wyniki za lata 2015 – 2016 stanowią prognozę, zaktualizowaną w styczniu 2016.
DYNAMIKA SPRZEDAŻY WYSOKA ALE Z TENDENCJĄ SPADKOWĄ
Z analizy wynika, że najszybciej rozwija się subsektor pożyczek internetowych, którego oferta w Polsce na dobre zaistniała w zbiorowej świadomości społecznej od 2013 r. (w 2-ej połowie 2012 debiutowały Vivus i Wonga). Wtedy to, rok do roku sprzedaż na całym rynku wzrosła o 39%. Wzrost w kolejnych dwóch latach nadal jest dynamiczny, choć z tendencją opadającą, charakterystyczną dla dojrzewających rynków – w 2014 r. 28%, a w 2015 r. 24%. Prognozowaną wartość sprzedaży nowych pożyczek w 2015 r. szacuje się na 5,1 mld zł, podczas gdy w 2016 r. może ona wynieść nawet 6 mld zł. Wiąże się to z tendencją do zwiększania dostępnej jednostkowej kwoty pożyczki oraz wydłużania maksymalnego okresu kredytowania. To bezpośredni efekt wejścia w życie regulacji, która przez asymetryczną limitację cenową wypchnie klientów mikropożyczek do produktów na wyższe kwoty i dłuższe okresy oraz decyzji o zmianach produktowych, motywowanych decyzjami biznesowymi.
WARTOŚĆ PORTFELA POŻYCZEK W OBSŁUDZE
Pożyczki pozostające w obsłudze na koniec 2015 r. osiągnęły szacowaną wartość 5,4 mld zł, czyli o 900 mln zł więcej niż rok wcześniej. W sektorze on-line wartości te są znacznie niższe i wynoszą odpowiednio 2,1 mld zł na koniec 2015 r. wobec 1,5 mld zł rok wcześniej. Przy analizie wartości portfelowej warto zauważyć, że w niektórych okresach jest ona niższa, niż wartość sprzedaży nowych pożyczek oraz że stosunek wartości portfela do wartości sprzedaży w sektorze on-line jest niższy niż przeciętna dla całego rynku. Jest to efekt stosunkowo krótkiego czasu życia typowego produktu kredytowego, udzielanego za pośrednictwem internetu. Możliwe jest więc, że w trakcie całego roku, te same pieniądze zostaną pożyczone i spłacone kilkukrotnie, co prawidłowo zostanie zarejestrowane w danych o wartości sprzedaży, lecz ze względu na metodologię, nie będzie uwzględnione w wartości portfela kredytowego w bieżącej obsłudze na koniec roku. Dlatego, z punktu widzenia praktycznego, przy analizie zmian koniunktury na rynku kredytu pozabankowego, odmiennie niż w bankach, gdzie dominują kredyty kilkuletnie, większą wartość poznawczą oferują dane o sprzedaży netto, niż o wartości portfela pozostającego w obsłudze na koniec okresu.
ANALIZA NATĘŻENIA KONKURENCJI
Na przestrzeni 2012-2015 obserwujemy nieustanny wzrost konkurencji, determinowany przez:
- przyrost liczby nowych przedsiębiorców na rynku,
- przyrost wydatków reklamowych,
- spadek cen ofertowych,
- liczbę promocji i akcji marketingowych skierowanych do nowych klientów,
- zakończenie działalności gospodarczej przez niektórych przedsiębiorców z powodów biznesowych.
Lata 2012-2014 można określić jako rynek sprzedawcy, jako że popyt istotnie przewyższał podaż, a każdy przedsiębiorca bez problemu znajdował klientów na oferowany produkt. Był to okres, w którym nawet bez znaczących nakładów na promocję można było osiągnąć efekt skali. Inwestorzy, którzy zdecydowali się zasilić swoje spółki kapitałami dedykowanymi na kampanie promocyjne i reklamowe, mogli w szybkim czasie zbudować szerokie portfolio klientów. Szacuje się, że w tym czasie przeciętny break event dla internetowej firmy pożyczkowej średniej skali wynosił 18 miesięcy, a w dużej skali 30 miesięcy.
Lata 2014-2015 przyniosły nasycenie rynku oraz znaczący wzrost konkurencji. Przedsiębiorstwa startujące w 2012 i 2013 r. osiągnęły pełny potencjał, a na rynku pojawiły się kolejne serwisy z bliźniaczą ofertą. Mimo, że popyt nadal wzrastał, pozyskanie nowego klienta o wysokim standingu finansowym było coraz trudniejsze. Nastąpiło również pewne ograniczenie powstawania nowych przedsiębiorstw pożyczkowych, w związku z niepewnym kierunkiem regulacji legislacyjnej. Po uchwaleniu ostatecznej wersji przepisów przez Parlament, ponownie odnotowano umiarkowany wzrost zainteresowania Polską ze strony inwestorów zagranicznych, którzy wcześniej wstrzymywali decyzję o rozpoczęciu inwestycji.
Prognoza. Rok 2016 będzie pierwszym, w którym regulacja cen pożyczek w zakresie pozaodsetkowym wejdzie w życie. Rosnące koszty pozyskania nowego klienta, silna presja konkurencyj na oraz wymogi formalne mogą doprowadzić do likwidacji około 30 proc. najmniejszych przedsiębiorstw na rynku mikropożyczek. W pierwszej kolejności zniknąć mogą te marki, które nie osiągnęły efektu skali – np. działają wyłącznie lokalnie, przez zbyt luźną politykę kredytową wyspecjalizowały się w segmencie subprime lub też, ze względu na nieprofesjonalny charakter działalności, nie są w stanie wypełnić wymogów formalnych związanych z rejestracją instytucji pożyczkowej. Lukę tę wypełnią przedsiębiorstwa największe, które zagospodarują klientów o neutralnej i dobrej historii kredytowej, natomiast osoby o negatywnej ocenie kredytowej zostaną zmuszone do przymusowej restrukturyzacji zadłużenia i finansowania potrzeb w nieobjętych regulacją lombardach lub przez pożyczki nierejestrowane w szarej strefie.
TRENDY 2014-2015
ZJAWISKA NASILAJĄCE SIĘ
- Zwiększanie średniej kwoty pożyczki
- Zwiększanie zakresu oferty produktowej (pożyczki ratalne, linia kredytowa, pożyczka odnawialna)
- Coraz intensywniejsza wymiana informacji z sektorem bankowym
- Wzrost znaczenia narzędzi antyfraudowych
- Dążenie do wymiany danych kredytowych i informacji o wnioskach pomiędzy firmami pożyczkowymi, w celu ograniczenia ryzyka
- Wzrost zainteresowania mikropożyczkami ze strony banków, wzrost popytu na finansowanie zewnętrzne akcji kredytowej, szczególnie na rynku obligacji
- Wzrost zainteresowania konsumentów pożyczkami pozabankowymi
- Wzrost kosztów pozyskania nowego klienta
- Wzrost znaczenia czynników otoczenia prawnego na decyzje biznesowe w firmie pożyczkowej
- Rosnąca konkurencja
- Nasilająca się tendencja cross-sellingowa pożyczek w przedsiębiorstwach pozafinansowych z innymi produktami, np. rachunkami za energię elektryczną, abonamentami na telefon, zakupami sprzętu elektronicznego
ZJAWISKA POZOSTAJĄCE BEZ ZMIAN
- Utrzymanie wysokich wydatków na reklamę
- Utrzymanie średniego czasu kredytowania
- Utrzymanie znaczenia informacji gospodarczej w ocenie zdolności kredytowej
- Utrzymanie na rynku ofert typu pierwsza pożyczka gratis
ZJAWISKA SŁABNĄCE
- Skracanie czasu oczekiwania klienta pomiędzy złożeniem wniosku kredytowego a otrzymaniem pieniędzy
- Spadek poziomu akceptacji wniosków od nowych klientów, czyli zaostrzanie polityki kredytowej
Zdaniem ankietowanych managerów, w internetowych firmach pożyczkowych popyt na pożyczki w przeszłości zdecydowanie rósł i tendencja ta utrzyma się w bieżącym roku. Inaczej było z kosztem udzielania pożyczki, który w 2014 r. wykazywał ten¬dencję wzrostową, by następnie, prawdopodobnie ze względu na efekt skali, w rekordowym 2015 r. spadać. Zarządzający spo¬dziewają się, że w 2016 r. koszt udzielania pożyczki nieznacznie wzrośnie, co prawdopodobnie uzasadnione jest koniecznością dostosowania się do nowych regulacji i niepewną sytuacją na rynku długu korporacyjnego. Potwierdza to pytanie o koszt pozyskania finansowania na działalność pożyczkową, która również w całym badanym okresie wykazuje tendencję wzrostową. Prognoza na bieżący rok zakłada, że koszt pozyskania kapitału ponownie wzrośnie. W zakresie polityki kredytowej rok ubiegły i 2016 r. charakteryzują się dalszym jej zacieśnianiem, co wiąże się z koniecznością ograniczania ryzyka defaultu. Ankietowani spodziewają się dalszego spadku presji konkurencyjnej w stosunku do lat ubiegłych, gdzie w 2014 r. rosła ona zdecydowanie, a w roku 2015 r. umiarkowanie. Może się to wiązać z prognozami utraty rynku przez część przedsiębiorców, którzy nie będą w stanie dostosować się do regulacji cen kosztu kredytu. Na tym tle widać lekki spadek optymizmu, w związku z perspektywami rozwoju przedsiębiorstwa w 2016 r. Nadal zarządzający utrzymują, że perspektywa rozwoju ich firmy polepszy się, jednak nie jest to już tak jednoznacznie pozytywne przeświadczenie jak w latach 2014-2015.
WARTOŚĆ SPRZEDAŻY