DORADCA FINANSOWY A POŚREDNIK - AKTUALNA SYTUACJA NA RYNKU USŁUG FINANSOWYCH
Po latach starań stowarzyszeń finansowych m.in. Europejskiej Federacji Doradców Polska (EFFP Polska), zawód Doradcy Finansowego wpisano 2010 roku na listę Klasyfikacji Zawodów i Specjalności (241202). Według wizji brytyjskiej i amerykańskiej, Doradca Finansowy to specjalista stojący po stronie klienta a nie instytucji finansowej. Zawód ten ma jednoznacznie się różnić od pośrednika finansowego, oferującego sprzedaż/pośrednictwo w zakupie produktów finansowych. Doradca Finansowy powinien utrzymywać się z tworzenia planów finansowych, czyli doradzania jako ekspert, podobnie jak Doradca Podatkowy.
Geneza powstania zawodu Doradcy Finansowego
Przez ostatnich kilkanaście formuła wykonywania tego zawodu finansowego w Polsce była daleka od wizji amerykańskich i brytyjskich. Wiele firm nadużywało nazwy Doradca Finansowy i nadszarpnęło jego zagraniczną renomę. Aby zbliżyć się do pierwotnej idei i niezależnego doradzania klientowi potrzebne były regulacje prawne. Ale i one nie zakończyły się regulacją zawodu i przywróceniem tej profesji właściwego jej miejsca na rynku finansowym. Nie zadziałała też wiara w oddolne działania na rzecz klienta. Po stronie instytucji finansowych nie było do tej pory chęci spojrzenia na finanse klientów z ich perspektywy i bezpieczeństwa.
Według Prezesa EFFP Polska Roberta Zięby "Klienci byli często wprowadzani w błąd przez niekompetentnych pracowników instytucji finansowych. Doradcami finansowymi nazywali się sprzedawcy produktów finansowych. Klient nie miał żadnej możliwości zweryfikowania ich wiedzy i umiejętności". Doradcami finansowymi i pośrednikami nazywały się często osoby bez wiedzy o ekonomii. W firmach finansowych zachodzi konflikt interesów między zyskiem a potrzebami klienta i przestrzeganiem zasad etycznych.
Kim jest Doradca Finansowy?
Według dyrektywy Unii Europejskiej na temat pośrednictwa finansowego, doradca finansowy to zawód wykonywany przez niezależnych, niezwiązanych z żadną konkretną instytucją finansową profesjonalistów. Ich rolą w założeniach ma być przede wszystkim przekazanie klientowi merytorycznej wiedzy na temat ochrony jego majątku.
Z kolei według Europejskiej Federacji Doradców Finansowych i Pośredników Finansowych Doradca Finansowy (FECIF), doradca finansowy to wszechstronnie wykształcony specjalista. Jego celem ma być podjęcie odpowiednich kroków, w celu ochrony majątku klienta. Ponadto, ważne powinno być także bezpieczeństwo finansowe klienta, które analizuje się za pomocą weryfikacji jego potrzeb. Dobór produktów do realizacji celów finansowych, zapewnienie płynności finansowej oraz przygotowanie klienta do skorzystania z usług instytucji finansowej to inne założenia określone przez FECIF. Jednocześnie, zaznaczone jest, iż doradca finansowy nie jest pośrednikiem finansowym.
Regulacją działalności doradców finansowych zajęła się także Komisja Europejska. W nowym ustawodawstwie UE, określono zasady jakimi muszą się oni kierować w swojej pracy. Mają np. obowiązek poinformowania klienta o tym, czy udzielają mu porady w ramach szerokiego wachlarza produktów czy przeciwnie: działają na rzecz określonej liczby instytucji. Przed otrzymaniem oferty, klient ma prawo dowiedzieć się w jakim rejestrze zapisany jest pośrednik i gdzie może złożyć ewentualne zażalenie na jego usługi. Informacje udzielone przez doradcę muszą być dostarczone na piśmie, w „klarownej i dokładnej formie” i w oficjalnym języku kraju, w którym jest udzielana informacja (lub innym uzgodnionym przez strony). Konieczne jest także ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej.
Brak jednolitej regulacji dotyczy też kwestii wynagrodzenia doradców finansowych. Doradcy otrzymują bowiem różnego rodzaju honoraria za swoje usługi w zakresie finansowego doradzania. Niektórzy otrzymują prowizje za sprzedane produkty, inni opłaty za usługę doradczą, od klienta, jeszcze inni jedno i drugie. Komisja Europejska dąży przez swoje działania do transparentności wynagrodzeń prowizyjnych wszystkich specjalistów finansowych, co nie jest chętnie przyjmowane przez instytucje finansowe.
Doradca Finansowy odpowiedzią na brak wiedzy i etyki
Usługa Doradcy, to także odpowiedź na niedobór specjalistycznej wiedzy finansowej wśród członków gospodarstw domowych, podmiotów sektora prywatnego i publicznego.
Podmioty te potrzebują niezależnego Doradcy, który wspomoże podejmowanie ich decyzji finansowych, czyli szeroko rozumianego doradcy finansowego. Utworzenie specjalności jest również odpowiedzią na potrzeby rynku pracy i wynika z obserwacji trendów i tendencji na tym rynku dla absolwentów kończących studia na kierunkach finansowo-rachunkowych. Zawód doradcy finansowego należy do czołówki najbardziej deficytowych profesji w Polsce.
Aby móc edukować klienta sami Doradcy powinni przejść specjalistyczne szkolenia, także certyfikowane według określonych standardów europejskich, których prekursorem była Europejska Federacja Doradców Polska z siedzibą w Bad Homburg, a później Polsce.
Dyrektywy MIFID I i MIFID II poprawiły bezpieczeństwo klientów
Rolę Doradcy Finansowego wsparły niejako regulacje Unijne, dyrektywy MIFID I i II wymusiły wręcz na instytucjach finansowych dodatkowe zasady zabezpieczające interesy klientów. Zaliczyć do nich można m.in. ankiety zwiększające bezpieczeństwo i dobierające strategię do poziomu ryzyka klienta w przypadku produktów inwestycyjnych.
Wymusiła je także coraz większa różnorodność instytucji i instrumentów finansowych. Tzw. „polisolokaty” i ich nieodpowiedzialna sprzedaż przez niektóre firmy skończyła się wieloma pozwami sądowymi, także wobec instytucji finansowych.
Jaka przyszłość czeka Doradców Finansowych?
Obserwowane w Polsce ruchy oddolne środowiska niezależnych doradców finansowych przejawiające się w samoregulacji, dobrowolnej certyfikacji według standardów EFFP nie spotykają się z wystarczającym odzewem instytucji finansowych. Bez wsparcia instytucjonalno-prawnego tych procesów na wzór rynków bardziej rozwiniętych (Wielka Brytania, Niemcy, Holandia) nie będzie możliwy dalszy rozwój rynku doradztwa finansowego w Polsce.
Do podstawowych barier rozwoju rynku doradztwa finansowego w Polsce można zaliczyć: relatywnie niski odsetek osób oszczędzających (40 proc.) i planujących swoje finanse osobiste, niską świadomość ekonomiczno-finansową społeczeństwa, niskie zaufanie do zawodu doradcy finansowego wynikające z jednej strony z braku ochrony prawnej zawodu, braku jego regulacji i nadzoru ze strony organu państwowego, a z drugiej – z negatywnych doświadczeń osób korzystających z usług pseudodoradców (np.: kredyty walutowe, długoterminowe polisy oszczędnościowo-inwestycyjne, wprowadzanie klienta w błąd, misselling).
Ponadto za istotną barierę w rozwoju rynku doradztwa finansowego należy uznać również niechęć do płacenia przez klientów za usługi doradcze i oczekiwanie, że będą one dla klienta za darmo, a doradca rozliczy się z instytucją finansową w formie prowizji. W takim przypadku istnieje oczywisty konflikt interesów między doradcą a klientem.
Jakie usługi powinien świadczyć Doradca Finansowy?
Doświadczony Doradca Finansowy zajmie się przygotowaniem umowy i przeprowadzeniem operacji z zakresu szeroko rozumianej obsługi finansowej osób fizycznych, przedsiębiorstw i instytucji. Przygotowuje osobiste plany finansowe uwzględniając sytuację, cele i możliwości konsumenta, a także będzie potrafi uświadomić klientowi zagrożenia wynikające z konkretnych zapisów umów oraz uświadomi konsumentom ich prawa. Doradca zadba o aspekty etyczne działalności doradcy finansowego, uwzględniając możliwy konflikt interesów pomiędzy potrzebami klienta a korzyściami własnymi i zwróci przede wszystkim szczególną uwagę na dopasowanie proponowanych usług do rzeczywistych potrzeb klienta.
Kształcenie w zawodzie Doradcy Finansowego
Dzięki wpisaniu zawodu Doradcy Finansowego na listę zawodów Ministerstwa Rodziny Pracy i Polityki Społecznej, uczelnie wyższe mogły zacząć kształcić studentów na specjalizacji i kierunku Doradca Finansowy. W takiej specjalizacji można kształcić się m.in. na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Nieoceniony wkład w edukowanie w zakresie doradztwa finansowego i planowania finansowego ma Prof. UEP dr hab. Krzysztof Waliszewski.
Podstawowym celem kształcenia na specjalności Doradztwo finansowe jest przekazanie studentom wiedzy z obszaru planowania i doradztwa finansowego dla klientów indywidualnych, przedsiębiorstw i instytucji sektora publicznego. Szczególną umiejętnością, jaką powinien nabyć absolwent specjalności Doradztwo finansowe jest analiza i ocena oferty różnych instytucji finansowych. Doradca Finansowy formułuje cele finansowe przedsiębiorstw, osób fizycznych i instytucji, analizuje koszty i korzyści wynikające z wykorzystania poszczególnych produktów i usług finansowych. Absolwent potrafi przygotować długookresowe plany finansowe, rozwiązuje problemy związane z wyborem oferty instytucji finansowych, przygotowaniem umowy i przeprowadzeniem operacji z zakresu szeroko rozumianej obsługi finansowej osób fizycznych, przedsiębiorstw i instytucji.
Absolwent przygotowuje osobiste plany finansowe uwzględniając sytuację, cele i możliwości konsumenta, a także potrafi uświadomić klientowi zagrożenia wynikające z konkretnych zapisów umów oraz uświadamia konsumentom ich prawa.
Absolwent dba o aspekty etyczne działalności doradcy finansowego, uwzględniając możliwy konflikt interesów pomiędzy potrzebami klienta a korzyściami własnymi i zwraca przede wszystkim szczególną uwagę na dopasowanie proponowanych usług do rzeczywistych potrzeb klienta.
Uzupełnieniem kształcenia w obszarach poszczególnych specjalizacji doradztwa finansowego będzie przekazanie studentom wiedzy z innych obszarów pomocniczych względem doradztwa finansowego (prowadzenie biura rachunkowego, czytanie wskaźników makrofinansowych, bancassurance, risk management, finansowania eksportu i psychologii inwestowania).
Absolwenci chcący specjalizować się w doradztwie finansowym dla osób fizycznych i gospodarstw domowych będą mieli możliwość zdobycia certyfikatów kolejnych stopni kwalifikacyjnych niezależnego doradcy finansowego wydawanych przez Europejską Federację Doradców Finansowych (EFFP, European Federation of Financial Proffesionals) z siedzibą w Bad Homburg, za pośrednictwem Europejskiej Federacji Doradców Finansowych Polska (EFFP Polska) z siedzibą w Warszawie.
Wraz z coraz większą liczbą osób wysoce wykwalifikowanych w zawodzie Doradcy Finansowego i potrzebą edukacji społeczeństwa na tematy finansowe będzie rosła rola niezależnego Doradztwa Finansowego, istnieje więc niedaleka perspektywa dorównanie standardami do amerykańskich i brytyjskich standardów Doradztwa Finansowego.